Redukcja emisji CO 2 jest ogromnym wyzwaniem dla Polski, dlatego ważne jest poszukiwanie i wdrażanie nowych rozwiązań umożliwiających wywiązanie się z celów w tym zakresie. Jednym z nich jest CCS (Carbon Capture and Storage) – technologia wychwytywania dwutlenku węgla ze strumienia spalin, transport i zatłaczanie w celu składowania w strukturach geologicznych. Tego typu technologie są już w ograniczonej skali stosowane w Europie (w Norwegii od prawie 30 lat), ale dopiero od niedawna obserwujemy bardzo duży wzrost zainteresowania inwestowaniem w CCS. Obecnie w
Europie rozwijanych jest kilkadziesiąt projektów w tej technologii.
Polska powinna być szczególnie zainteresowana odblokowaniem rozwoju technologii CCS z uwagi na rolę, jaką może pełnić jako kraj w regionalnym łańcuchu wartości CCS. W mapie drogowej współpracy regionalnej zauważamy, że potencjał geologiczny Polski, a także jej największe doświadczenie w Europie Środkowo-Wschodniej (zarówno komercyjne, jak i technologiczno-badawcze) predestynują ją do roli regionalnego hubu importującego CO 2 z regionu, co wiąże się z korzyściami ekonomicznymi.
Opracowaniem analizy potencjału wdrożenia tej technologii dla polskiego przemysłu zajął się warszawski think-tank WiseEuropa, który zajmuje się m.in. analizą zmian gospodarczych niezbędnych w celu przeciwdziałania zmianie klimatu, a zarazem zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego Polski oraz konkurencyjności przedsiębiorstw.
W ramach projektu CCS4CEE. Building momentum for the long-term CCS deployment in the CEE region WiseEuropa opracowała dwa strategiczne dokumenty poświęcone rozwojowi technologii wychwytu i podziemnego składowania dwutlenku węgla (CCS) w Polsce i w Europie Środkowo-Wschodniej: Mapę drogową wdrażania technologii CCS w Polsce oraz Mapę drogową dla współpracy regionalnej w Europie Środkowo-
Wschodniej.
„Dostrzegamy, że obecnie technologia CCS może być najbardziej efektywnie zastosowana w przemyśle, zwłaszcza do redukcji tzw. emisji procesowych i w krajowej mapie drogowej pokazujemy, jakie kroki należy podjąć w celu stymulowania rozwoju technologii CCS w Polsce w tym obszarze,” mówi Kamil Laskowski.
Eksperci WiseEuropa rekomendują w pierwszej kolejności zmiany regulacyjne. Nie wymagają one długofalowego wysiłku i jako takie mogą dać szybkie efekty, zwłaszcza że w obecnym stanie prawnym istnieje wiele barier dla budowy instalacji CCS.
„Polska ma bardzo duży potencjał podziemnego składowania CO 2 na lądzie, w sumie 22 600 Mt CO 2 (to drugi wynik w regionie po Rumunii), przy rocznych emisjach z energetyki i przemysłu wynoszących ok. 200 Mt CO 2. Jednak obecne ograniczenie dozwolonego obszaru składowania do niewielkiej struktury pod dnem Morza. Bałtyckiego właściwie uniemożliwia masowy rozwój technologii CCS, zwłaszcza że polskie zakłady przemysłowe ulokowane są głównie na południu kraju. Dlatego należy pilnie poszerzyć dozwolony obszar lokalizacji podziemnych składowisk CO 2 o struktury lądowe, co wymaga wyłącznie zmiany rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska,” mówi Kamil Laskowski.
Kolejny element to konieczność zmian w kwestiach finansowych i technicznych. Należy umożliwić rozwój projektów pilotażowych.
„Można to zrobić poprzez zniesienie minimalnej wymaganej ilości wychwyconego i składowanego CO 2 , ograniczenie wysokich wymagań finansowych w postaci zabezpieczenia od deweloperów podziemnych składowisk CO 2 oraz zmianę nieuzasadnionych, rygorystycznych standardów technicznych, np. dot. zawartości wody w strumieniu wychwyconego CO 2 . W tej chwili jest do tego najbardziej dogodna okazja, jako że na poziomie Ministerstwa Klimatu i Środowiska trwa procedowanie nowelizacji przepisów dot. CCS-u. W następnej kolejności można pomyśleć o państwowych programach wsparcia, zwłaszcza finansowego,” mówi Kamil Laskowski.
Omówione wyżej działania wymagają wysiłku ze strony państwa. Przedsiębiorstwom i innym interesariuszom prywatnym, którym zależy na rozwoju technologii CCS w Polsce, eksperci WiseEuropa rekomendują natomiast przede wszystkim wykorzystywanie dostępnych europejskich instrumentów finansowych, zwłaszcza Funduszu Innowacyjnego, przeprowadzenie analizy CCS readiness swojego zakładu przemysłowego, łączenie wysiłków z pobliskimi zakładami (tworzenie klastrów) oraz poważną pracę na rzecz budowy akceptacji społecznej dla technologii CCS.
„Porażka projektu CCS przy elektrowni w Bełchatowie w ubiegłej dekadzie, a także historia innych nieudanych projektów w Europie (np. w Niderlandach) pokazuje, że brak poparcia społecznego może całkowicie zatrzymać realizację projektu z zakresu CCS. Jest to szczególnie istotne w przypadku Polski, której potencjał podziemnego składowania CO 2 ograniczony jest właściwie do obszarów lądowych, a więc rozwój projektów CCS prawie zawsze będzie wywoływał u nas konieczność interakcji ze społecznością lokalną,” mówi Kamil Laskowski.
Raporty powstały w ramach projektu CCS4CEE. Building momentum for the long-term CCS deployment in the CEE region finansowanego z Funduszy norweskich. Projekt jest inicjatywą kilku organizacji pozarządowych z Europy Środkowo-Wschodniej i obejmuje 11 państw regionu.
WiseEuropa realizuje również projekt o nazwie CCUS.PL (Carbon capture, utilisation and storage), dążący do opracowania strategii rozwoju technologii wychwytania, transportu, utylizacji i składowania CO2. Materiały na temat realizowanych przez Fundację projektów oraz raporty można znaleźć na stronie www.wise-europa.eu
Autor tekstu: Krzysztof Kobyłka - Kierownik Programu Energia i Klimat w WiseEuropa, Absolwent studiów inżynierskich na kierunku Energetyka na Akademii Górniczo-Hutniczej oraz magisterskich na kierunku Energetyka Jądrowa na Uniwersytecie Paris-Saclay. Doświadczenie zawodowe zdobywał w ośrodkach badawczych oraz administracji
publicznej – przed dołączeniem do zespołu WiseEuropa pracownik Ministerstwa Klimatu i Środowiska. Od początku swojej kariery związany z energetyką. W WiseEuropa koncentruje się na projektach związanych z polityką klimatyczną, transformacją energetyczną oraz dekarbonizacją przemysłu.
Kamil Laskowski – Analityk w WiseEuropa, specjalizuje się w technologii CCUS oraz w obszarze zrównoważonych finansów. Aspirujący prawnik i ekonomista. Studiuje na Uniwersytecie Warszawskim w Kolegium Międzydziedzinowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych (MISH). Pierwsze doświadczenia zawodowe zdobywał w firmie Esperis w zakresie konsultingu energetycznego. Do WiseEuropa dołączył w marcu
2020 roku.